पौराणिक कथाको संसार पनि अनौंठो छ। आज म एक त्यस्तै कथा र चरित्रको बरेमा जानकारि दिंदै छु जुन तपाइलाई अचम्म लाग्न सक्छ। कार्तिकको महिना को आज अन्तिम दिन सबैजना हिन्दुहरू कार्तिकेय अर्थात कुमारको पूजा र भक्तिमा डुबेका छन्। कुमार वास्तवमा शिवका छोरा हुन् । शिव जीका सन्तानहरूको बारेमा कुरा गर्दा सधैं दुई नाम मात्र याद हुन्छ। कार्तिकेय र गणेश, लगभग सबै घरमा पूजा गर्ने गणेश र अर्का कार्तिकेय हुन् जसलाई देशको दक्षिणी भागमा महत्त्व दिइन्छ। उसो त नेवारी समुदायमा गणेशको भन्दा कुमारको पुजा धेरै गरिने गरेको छ । यी दुई सन्तान बाहेक के तपाईंलाई थाहा छ ? भगवान शिवका अरू तीन छोरी र अर्का एक छोरा अयप्पा पनि थिए ।
पौराणिक कथा अनुसार भगवान शिव ६ सन्तानका पिता थिए । यी सबै देवताका नामले विभिन्न देशमा पूजा गरिन्छ । गणेश, कार्तिकेय, अयप्पा, अशोक सुंदरी, ज्योति र मानसा । सबैलाई थाहा छ कि श्री गणेशको जन्म कसरी भयो र कसरी भगवान् कार्तिकेयको ६ मुख र १२ हात भए । शिव पुराणका अनुसार कुमार तारकासुरलाई मार्नको लागि जन्मे, तर शिवका अन्य सन्तानको जन्म र उनीहरूको कथाहरूको बारेमा कसैलाई थाहा छैन । आज म त्यहि कथा तपाईलाई बताउँदै छु ।
शिव पुराणमा शिव अन्य देवता भन्दा बढि सामाजिक भएको उल्लेख गरिएको छ। यस पुराणमा शिवसँग सम्बन्धित धेरै कथाहरू छन्। जसमा उनी धेरै त बुबाको भूमिकामा देखिन्छन्।
पार्वतीको एक्लोपनकी साथी अशोक सुन्दरी
अशोक सुन्दरीको चर्चा तराईमा यदाकदा र भारतको गुजरात विशेषरुपमा सुनिने गर्दछ। गुजरात वरपरका क्षेत्रहरूको धेरै लोककथाहरू नै बनेका छन् । उसो त अशोक सुन्दरीको व्याख्यान शिव पुराणमा पनि पाइन्छ। अशोक सुन्दरीले पद्म पुराणमा पनि ठाउँ पाएको छ।
वास्तवमा अशोक सुन्दरीको जन्म पछाडिको कथा पार्वतीसँग सम्बन्धित छ। पार्वतीले कल्पवृक्षबाट वरदान लिएर जन्माएको हो भनिन्छ । मानिसहरुको इच्छा पूरा गर्न, आफ्नो एकाकीपनमाथि विजय हासिल गर्न अशोक सुन्दरीको पुजा गर्ने चलन छ। जव पार्चतिले ति कन्या जन्माईन् तिनको नाम अशोक सुन्दरी राखियो किनभने उनले पार्वतीको शोक समाप्त गरेकी र उनी धेरै राम्री थिइन्। कथाहरू अनुसार, जब भगवान शिवले गणेशको टाउको काटे, तब अशोक सुन्दरी नुनको बोरा पछाडि लुकिन्। क्रोधित आमाबाट बच्नको लागि उनले यो काम गरिन् । त्यसबेलादेखि अशोक सुन्दरी नुनकि देविका रुपले विनिन थालिन्। यहि कथाका आधारमा अहिले पनि परिवारमा कसैको मृत्यु भयो भे १३ दिन सम्म नुन नखाने चलन रहि आएको छ। अशोक सुन्दरीको विवाह नहुषसँग भएको थियो ।
शिवको ज्योतिबाट गौरव जन्मे …
ज्योतिलाई दक्षिणी भागमा शिव संग पनि पूजा गरिन्छ। ज्योतिको जन्मसँग सम्बन्धित धेरै कथाहरू छन्। पुराण अनुसार ज्योति शिवको महिमाको साथ जन्मेकी थिई। यद्यपि ज्योतिको जन्म पनि पार्वतीसँग जोडिएको छ र यो भनिन्छ कि ज्योति पार्वतीको निधारबाट उत्पन्न भएको ज्वालाबाट जन्मेकी थिइन्। ज्योतिलाई गौरवको नामले पनि चिनिने गरिन्छ ।
पार्वतीको ईर्ष्या र मानसा देवी …
मानसा देवी पार्वतीको ईर्ष्यासँग सम्बन्धित देखिन्छिन्। यदि तपाईंलाई थाहा छैन भने, म तपाईंलाई बताउँछु कि हरिद्वारमा मानसा देवीको प्रख्यात मन्दिर छ। मानसा देवी को महिना धेरै गरोचक छ। मानसालाई बंगाली लोक कथामा विशेष स्थान दिइएको पाईन्छ।
वास्तवमा, मानसा शिवको वीर्यको साथ जन्म भएकि थिइन्, तर उनी पार्वतीकी छोरी थिइनन्। कथामा उल्लेख गरिएको छ कि एक समय कद्रू (सर्पकी आमा) ले एउटा सुन्दर मूर्ति बनाएकी थिइन् एकदिन शिव भ्रमणमा निष्किएका थिए तव शिवको वीर्यले त्यो मुर्तीलाई छोयो तव तत्काल मानषा को जन्म भएको पौराणिक कथन रहेको छ । मानसा लाइ सर्पले टोकेको निको पार्ने देविको रुपमा पुजा गर्ने गरिन्छ । त्यसो त सर्पको भय बाट जोगिन पनि मानसा देवीको पूजा गर्ने चलन रहि आएको छ।
एउटा कथामा यो पनि उल्लेख गरिएको छ कि मानसले समुद्र मन्थनको समयमा शिवले पिएको विषबाट शिवलाई बचाएकि थिइन् । त्यस पछि मात्र शिव नीलकंठ भएका हुन् भनिन्छ । मानसाको जकार्तासंग विवाह भएको थियो ।
अयप्पा, शिव र विष्णुको सन्तान …
अब शिव शिवको छोराको बारेमा कुरा गरौं जुन हिन्दू त्रिमूर्ति मध्यका दुई शिव र विष्णुको सन्तान मानिन्छ। भनिन्छ कि अयप्पा शिव र बिष्णुका मोहिनी सन्तान हुन्न्। भेरतको केरलामा अयप्पा सबैभन्दा शक्तिशाली देवताहरू मध्ये एक हुन् भनेर पुजा गर्ने चलन रहि आएको छ । भनिन्छ कि अयप्पाले परशुरामसँग युद्ध गर्न सिकेका थिए।
अयप्पाको जन्मको कथा भस्मासुरको अन्त्यबाट शुरू हुन्छ । जब भस्मासुरको अत्याचार बढ्न थाल्यो सारा देवताहरु बिष्नु समेत भै शिब जीको मा हारगुहार गर्न गए त्यस पश्चात शिवले एक जुक्ति निकाले । र बिषणु भगवानलाई मोहिनी बालक बनाएर युद्ध गरे जव भष्मासुरको अन्य भयो त्यसपछि ति बालक सं शिब जी मोहित भए र त्यहि मोहिनी रुप लाई आफ्नो सन्तानको रुपमा राखे भन्ने कथन छ ।
